Skûtsjepraet: yn 'e beage
Dit keer gaat het in Skûtsjepraet over de 'beage', in het Nederlands: trekband of trekzeel. Daarbij raken we eerst in Groningen verzeild, en daarna zelfs in Frankrijk...
In haar boek 'Schippersvrouwen', en haar lezing daarover op onze skûtsje-avond, maakte Sippy Tigchelaar al duidelijk dat de schippersvrouwen aan boord eigenlijk het meeste werk deden. Best vaak ging het ook nog eens om zwaar werk.
Bij gebrek aan wind, of wind uit de verkeerde richting, moest het schip getrokken worden, want een motor had men toen nog niet. Als de financiën het toelieten kon de schipper daar scheepsjagers voor inhuren. Vaak waren dat opgeschoten jongens die, met of zonder paard, de boten trokken. Maar wanneer het geld op was, en dat was natuurlijk meestal het geval, dan moest moeder de vrouw 'yn 'e beage' en aan de jaaglijn.
Deze foto is gemaakt in het Groningse Onderdendam. We zien een beeld van een jagende schippersvrouw .
Op haar 'beage' staat in het Gronings: "Wel zien vraauw laif het, holdt heur veur ogen", zee schipper en dee heur ien lien.
Min of meer letterlijk vertaald is dat: "Wie zijn vrouw lief heeft, houdt haar in het zicht", zei de schipper, en deed haar aan de lijn.
Elders kwamen we een vertaling tegen die de wenkbrauwen toch wat doet fronsen: "Wie van zijn vrouw houdt, spaart haar", zei de schipper, en deed haar aan de lijn.
Rare jongens die Groningers. Hoezo hij 'spaart haar'? De schipper laat haar het zware werk doen, en zelf staat hij aan dek alleen een beetje te sturen...
In Frankrijk was het allemaal niet veel beter. Deze foto zagen we op een infopaneel bij het Marne-Rijnkanaal in Bar-le-Duc.
Het beeld van de rustig sturende schipper en de zwoegende, jagende schippersvrouw is hier door de fotograaf treffend vastgelegd. De vrouw wordt hier geassisteerd door iemand die waarschijnlijk haar zoon is.
Op hetzelfde Franse infopaneel stond ook deze foto. Een mooi, sfeervol, maar eigenlijk ook wel wat treurig plaatje. Hier zien we twee vrouwen een schip trekken, mogelijk moeder en dochter.
Het goede nieuws voor de Franse schippersvrouwen en -kinderen is op deze foto te zien. Dergelijke elektrische trekkers op rails ('locotracteurs') namen vanaf 1926 het jaagwerk over. Ze deden daar nog tot 1973 dienst.
De gemotoriseerde 'sleepdienst' werd geïntroduceerd door de 'Compagnie Générale de Traction sur les Voies Navigables'. Dat leidde tot felle protesten van de professionele scheepsjagers, die hun broodwinning kwijt raakten.
En het mocht dan misschien de arbeidsomstandigheden voor hun vrouwen en kinderen sterk verbeteren, óók de schippers verzetten zich hevig tegen deze 'nieuwlichterij'.
